Onte, en Arteixo, na comida que seguiu aos actos académicos de celebración do Día das Letras Galegas, tiven a sorte de compartir mesa con Francisco Xavier Río Barxa, que foi profesor meu de Xeografía na Facultade de Letras, que logo fomos —e somos— compañeiros na Real Academia e que desde hai moito tempo somos tamén amigos. Non sei de ninguén que coñeza Galicia coma el, monte a monte, río a río, val a val, nin que se emocione tanto nin tan discretamente ao describila. Escoitalo é como viaxar sen moverse do sitio, como facían aqueles cabaleiros ingleses que percorrían o mundo imaxinando paisaxes, sentados ao pé da cheminea.
Durante o xantar falou da realidade xeolóxica do noso país, cando era completamente plano ata que se quebrou a inmensa plataforma de pedra de gra sobre a cal se asentaba e apareceron as montañas. Pero sobre todo falou da xente e do que homes e mulleres levan traballado esta terra, que contribuíron a formar coas súas mans, tan duramente.
Puxo o exemplo de Chagoazoso, a poboación máis alta de Galicia, situada por riba dos mil douscentos metros e colgada sobre o río Bibei. A primeira vez que estivo alí sorprendeuse de que setecentos metros máis abaixo, os seus habitantes cultivasen a vide e collesen viño a base dun esforzo inmenso, acarrando terra para facer posible o milagre. Intrigado, preguntou e respondéronlle: “Señor, non estaría ben que non houbese un vaso de viño para quen veña petar á porta da casa”. Dicía Río Barxa que alguén se debía de preocupar de poñer alí un monolito de homenaxe a aquela xente. Estou de acordo. Eu contribúo modestamente dedicándolles esta columna.
Esta columna publicouse orixinalmente o 18 de maio de 2000.