Estiven en Ferrol para asistir ao enterro de Gonzalo Torrente Ballester. En vez de escribir enterro podería poñer “para darlle o último adeus”, pero tería tan pouco sentido como chamarlle cruel enfermidade ao que en realidade é un cancro. O que se fixo onte foi enterrar un home. Chamoume a atención ver tanta xente, desde autoridades ata antigos alumnos, moitos dos cales se lle achegaban á familia, emocionados, a dicirlle simplemente iso, que tiveran a Torrente como profesor e que o recordaban con agarimo. Está claro que a morte deste grande escritor converteuse nun fenómeno social. Non só polo enterro, senón tamén polos periódicos destes días.
Houbo un detalle que me sorprendeu: o aplauso espontáneo que a xente lle deu a José Saramago cando apareceu, cuberto con capa alentexana, diante da casa do concello. Parecía como se todo o mundo interpretase, sen ter os datos, o que era certo, é dicir, a homenaxe do último premio Nobel de literatura a un colega polo cal sentía unha grande admiración como novelista e afecto como persoa.
No cemiterio, cando Carlos Núñez interpretrou Negra sombra coa gaita daquela maneira prodixiosa, percibíase a emoción no silencio da multitude, coma se o fervor que se notaba tratase de compensar o que en realidade empeza hoxe, ou sexa, o primeiro día do seu esquecemento. Supoño que toda aquela xente que se xuntou, a maior parte da cal non coñecía persoalmente a Torrente, estaba alí porque se trataba dun home natural e sinxelo. Normalmente, por fortuna, ocorre sempre dese xeito: as persoas verdadeiramente importantes non se dan nunca importancia a si mesmas, quizais porque diso xa se encargan os demais. Onte, desde logo, foi así.
Esta columna publicouse orixinalmente o 30 xaneiro de 1999.