Teño diante de min unha foto de guerra. Tirados sobre o asfalto dunha rúa de Sarajevo, aparecen un home e unha muller mortos polo impacto dunha granada. Non están mutilados. Teñen os brazos abertos, pois ambos compuxeron un xesto moi parecido na hora final: caídos panza arriba, as pernas cruzadas, o rostro volto cara ao ceo e a boca aberta, parecen estar representando eses espectáculos de protesta que ritualmente se celebran nalgunhas cidades de todo o mundo no aniversario da bomba atómica lanzada sobre Hiroshima. O aspecto da roupa, non obstante, indica que non se trata dun xogo e que os protagonistas da foto están mortos.
No medio dos dous hai unha bicicleta con aspecto de antiga. Nela sairían da casa uns minutos antes e irían a algún sitio, probablemente a buscar comida ou cumprir algún recado urxente. Quizais non lles pasou pola cabeza, cando se ergueron pola mañá, que aquel ía ser o último día das súas vidas. Nas guerras a xente acaba afacéndose ao insólito e a sensación de perigo inhíbese de tal xeito que a imprudencia se converte nunha conduta normal. Así ata que unha granada fai real e inmediata a guerra para as vítimas.
É posible que o miliciano anónimo que disparou a arma causante da traxedia ignore o efecto terrible da súa acción. Para quen está metido en combate, apretar o gatillo é un acto absolutamente mecánico, mesmo trivial a forza de repetilo cada día. Outro tanto ocorre con quen desde o outro bando vai contabilizando o número dos caídos do seu lado. E o mesmo sucede cos que, a moitos quilómetros de distancia, contemplamos fotos nos periódicos. Son tantas que finalmente xa non nos impresionan, a non ser que veñan acompañadas polo morbo que lles pode outorgar calquera detalle sinistro, calquera horror suplementario. Só neses casos nos chaman a atención.
Esta columna publicouse orixinalmente o 22 de xuño de 1992.