De Marc Bloch só coñezo unha foto. Nela vese un home intelixente, con aspecto de ter bastantes máis anos dos que en realidade tiña, cun xesto aparente de tristeza ou melancolía que ben puidera ser tamén de escepticismo. No ano 1944, cando os alemáns xa se retiraban de Francia, foi capturado por ser xudeu e fusilado nas aforas de Lyon, a mesma cidade onde nacera cincuenta e seis anos antes. Para moitas persoas, Bloch non foi máis que un profesor ilustre, promotor de estudos de historia económica e social en Francia.
E non obstante, Marc Bloch é moito máis que todo iso. No momento en que ía ser paseado polas armas, no grupo de condenados, mesmo á beira del, había un neno de trece anos que se botou a chorar. Entón Bloch colleulle unha man e díxolle que estivese tranquilo, que el era profesor, e sabía que os tiros non doen.
Así, desa maneira, con ese xesto sinxelo e grandioso, puramente humano, acabou os seus días o sabio historiador da Sorbona. Esta imaxe estremecedora non me vén á cabeza diante de acontecementos dramáticos; acórdome del cando escoito tanta xente que berra, cando presencio debates nos que non se coida a mesura, se renuncia á elegancia ou se dan patadas contra a razón e o bo sentido. É nestas pequenas ocasións onde se perden as batallas do corazón e a convivencia. A barbarie nunca chega de repente.
Esta columna publicouse orixinalmente o 5 de abril de 1995 .